จิตวิทยาความสัมพันธ์เพื่อความสุข

แน่นอนว่าความสัมพันธ์อาจจะไม่ได้มีแต่ความสุข หรือเกิดเรื่องดีๆ เสมอไป การมีความสัมพันธ์อาจจะทำให้รู้สึกยุ่งยากในบางครั้ง หรือแม้แต่สร้างความเจ็บปวด แต่นั่นคือวิถีทางของการพัฒนาและเติบโต รวมไปถึงมันเป็นส่วนสำคัญที่จะทำให้เรามีความสุขและความพึงพอใจในชีวิตด้วย

.

• รู้ไหม…มนุษย์เรามีความสัมพันธ์อยู่ 3 ระดับ และความสัมพันธ์ทั้งสามนี้จะทำให้เรามีความสุขมากขึ้น พึงพอใจในตัวเองมากขึ้น และมีความมั่นคงมากขึ้นด้วย
• ความสัมพันธ์ภายในตัวของเรา: Intrapersonal
• ความสัมพันธ์ระหว่างบุคคล: Interpersonal
• ความสัมพันธ์ที่ข้ามพ้นความเป็นบุคคล: Transpersonal

.

ความสัมพันธ์ภายในตัวของเรา (Intrapersonal) หมายถึง สิ่งที่เกิดขึ้น-ปฏิกริยาที่เกิดภายในตนเอง ครอบคลุมถึงความคิด ความรู้สึก อารมณ์ ความเชื่อ การตระหนักรู้ในตนเอง บทสนทนาภายใน วิธีที่ตัวเราประมวลผลภายใน การตีความ การรับรู้และประสบการณ์ต่างๆ ของตัวเรา เช่น มีบทสนทนาอะไรเกิดขึ้นบ้างในตัวของเรา เมื่อเห็นผู้หญิงสวมเสื้อเปลือยหลังที่เต็มไปด้วยลายสัก คิดหรือรู้สึกอะไรเมื่อเห็นผู้สูงอายุนั่งอยู่ที่บันไดสะพานลอย หรือเมื่อเห็นวัยรุ่นชายเล็บยาว สวมเสื้อกล้าม รองเท้าแตะ เราคิดอะไร รู้สึกอย่างไร มีปฏิกิริยาอย่างไร ? — เราเคยสังเกตบทสนทนาภายใน โลกภายในของตัวเราไหม รู้ตัวไหม ?

.

.

ความสัมพันธ์ระหว่างบุคคล (Interpersonal) หมายถึง ปฏิสัมพันธ์ระหว่างผู้คน การสื่อสาร การสร้างความสัมพันธ์ระหว่างบุคคล ความเห็นอกเห็นใจ และทักษะการเข้าสังคม
อาจจะเกี่ยวข้องกับการเป็นคนเก็บตัว (introvert) การเป็นคนชอบสังคม (extrovert) หรืออาจจะไม่เกี่ยวข้องกันก็ได้ เช่น คนเก็บตัวมักไม่ชอบอยู่กับคนหมู่มาก บางคนอาจจะสื่อสารไม่เก่ง เก้อเขิน แต่บางคนก็อาจจะเป็นคนที่สื่อสารได้ดีเยี่ยม มีมนุษยสัมพันธ์ที่ดี เพียงแต่ไม่ชอบที่จะอยู่กับคนจำนวนมากบ่อยๆ เช่นกันคนที่ชอบสังคม เข้าสังคมเก่ง คล่อง แต่อาจจะทำตัวไม่ถูกเมื่ออยู่กับคนบางกลุ่มที่แตกต่างจากตนเองมากๆ หรืออยู่ในสถานการณ์ที่ไม่คุ้นเคย

.

.
ความสัมพันธ์ที่ข้ามพ้นความเป็นบุคคล (Transpersonal) หมายถึง ประสบการณ์ที่อยู่เหนือตัวบุคคล (ไม่เกี่ยวกับการเห็นผี หรือดวงวิญญาณ หรือการเข้าทรงนะ !) ความสัมพันธ์ในมิตินี้เป็นการเติบโตด้านจิตวิญญาณ (spirituality) แบบหนึ่ง เป็น ความสามารถในการเชื่อมโยงกับบางสิ่งที่ยิ่งใหญ่กว่าตนเอง หรือความรู้สึกเป็นหนึ่งเดียวกับสรรพสิ่งเมื่อเดินอยู่ในป่าเขา หรืออยู่ท่ามกลางธรรมชาติ หรือความรู้สึกว่าตนเป็นเพียงส่วนเล็กจ้อยในจักรวาลอันกว้างใหญ่เมื่อนั่งมองท้องฟ้ายามค่ำคืน หรือรู้สึกว่าตนเป็นการสืบเนื่องของสายธารบรรพบุรุษนับอนันต์ ฯลฯ

ความสัมพันธ์สามระดับเกี่ยวเนื่อง-สัมพันธ์กันอย่างไร
ความสัมพันธ์ทั้งสามระดับนี้เชื่อมโยงกัน ส่งผลต่อกันและกัน เมื่อพูดถึงคำว่า 3 ระดับ ไม่ได้หมายถึงระดับในแนวตั้งที่ต้องผ่านหนึ่ง เพื่อไปสอง แล้วไปสาม — ไม่ใช่อย่างนั้น

ความสัมพันธ์ 3 ระดับนี้ เป็นความสัมพันธ์สามส่วนที่เชื่อมโยงอยู่ในระนาบเดียวกัน และส่งผลต่อกันไปมา เช่น หากตระหนักรู้ในตนเองมาก รู้บริบทภายในตนเองดี (Intrapersonal ดี) ก็จะส่งผลต่อปฏิสัมพันธ์ที่มีต่อผู้อื่น (Interpersonal) ในทำนองเดียวกัน หากความสัมพันธ์กับผู้อื่นดี (Interpersonal ดี) ก็มักจะส่งผลให้รู้สึกดีกับตัวเอง และเมื่อรู้สึกดีกับตัวเองก็ยิ่งส่งผลให้ปฏิสัมพันธ์กับผู้คนรอบข้างดีขึ้นไปอีก และบางครั้งการเชื่อมโยงอย่างลึกซึ้งกับผู้อื่น หรือมีความเป็นหนึ่งเดียวกับตนเองอย่างแนบแน่น ก็ส่งผลต่อประสบการณ์ด้านจิตวิญญาณนำไปสู่ความสัมพันธ์ที่ข้ามพ้นความเป็นบุคคล (Transpersonal)

.

.

การเพิ่มทักษะหรือปรับปรุงคุณภาพในความสัมพันธ์แต่ละด้าน

• ความสัมพันธ์ภายในตัวของเรา (Intrapersonal): การภาวนา การเขียนบันทึก (journal) อยู่กับงานอดิเรก
• ความสัมพันธ์ระหว่างบุคคล (Interpersonal): ฝึกทักษะการสื่อสารกับผู้อื่นเช่น การฟัง การพูด มีกิจกรรมกลุ่ม ร่วมกิจกรรมจิตอาสา เพิ่มการมีปฏิสัมพันธ์ทางสังคมกับผู้คนจริงๆ
• ความสัมพันธ์ที่ข้ามพ้นความเป็นบุคคล (Transpersonal): การอยู่ในธรรมชาติ การฝึกปฏิบัติด้านจิตวิญญาณ(อาจจะเกี่ยวข้องกับศาสนา หรือไม่ใช่ศาสนาก็ได้)

.

ถาม: ถ้าฉันรู้สึกว่า การอยู่ตามลำพัง ไม่ข้องเกี่ยวกับใครฉันก็มีความสุข ฉันรู้สึกสบายดี ฉันยังจำเป็นต้องพัฒนาทักษะ 3 ด้านนี้หรือไม่ มันจำเป็นแค่ไหน เพราะฉันรู้สึกว่ามันไม่จำเป็น
1.) การที่คุณมีความสุขได้เมื่ออยู่ตามลำพัง และรู้สึกสบายดี เป็นสิ่งที่ดีมากๆ และรู้ไหมว่าความสุขของคุณนี้สามารถขยายออกไปได้อีกหากคุณได้แบ่งปันประสบการณ์ความสุขนี้กับเพื่อน หรือผู้อื่นที่ยังไม่มีความสามารถแบบที่คุณมี ดังนั้น การเชื่อมโยงกับผู้อื่นจะช่วยขยายความสุขของคุณให้มากขึ้น ทำให้คุณตระหนักถึงคุณค่าในตัวของคุณมากขึ้นอีก
2.) การมีปฏิสัมพันธ์กับผู้อื่นจะช่วยให้คุณเติบโต คุณอยากเติบโตไหม ? แน่นอนว่าความสัมพันธ์อาจจะไม่ได้มีแต่ความสุข หรือเกิดเรื่องดีๆ เสมอไป มันอาจจะทำให้เรารู้สึกยุ่งยากในบางครั้ง หรือแม้แต่สร้างความเจ็บปวด แต่นั่นคือวิถีทางของการเจริญเติบโต รวมไปถึงมันเป็นส่วนสำคัญที่จะทำให้เรารู้จักความสุขและความพึงพอใจในชีวิตด้วยความสัมพันธ์กับผู้อื่นจะช่วยให้เรารู้จักตัวของเราเองมากขึ้น (intra-personal) การเห็นมุมมองที่แตกต่างช่วยให้โลกของเรากว้างขึ้น
3.) ลองจินตนาการถึง การที่คุณยอมเข้าร่วมกับผู้อื่น หรือกลายเป็นส่วนหนึ่งของข่ายใยของแหล่งกำลังใจ คอยให้แรงสนับสนุนผู้คนเพื่อให้รอดพ้นช่วงเวลาที่ยากลำบาก การสนับสนุนตามลำพังนั้นดี แต่จะมีพลังมากขึ้นหากเป็นการสนับสนุนแบบกลุ่มหรือเครือข่าย คุณกลายเป็นส่วนหนึ่งของเครือข่ายของความสุขที่พึ่งพาได้ — และในทางกลับกันมันจะเป็นอย่างไร ถ้าคุณมีเครือข่าย กลุ่มคนที่ยินดีจะมอบกำลังใจและแรงสนับสนุนให้แก่คุณ ยามที่คุณยากลำบาก — แตกต่างไหม เมื่อเทียบกับการดำรงอยู่โดยลำพัง
4.) ถ้าคุณมีเป้าหมายในชีวิตเพื่อการประสบความสำเร็จด้านอาชีพการงาน ความสัมพันธ์ในระดับบุคคล (Inter-personal) การมีมนุษยสัมพันธ์เป็นสิ่งที่สำคัญมาก แต่ถ้าคุณมีเป้าหมายในชีวิตเพื่อความสุขอย่างลึกซึ้ง การพบคุณค่าในตัวเองอย่างลึกล้ำ การเติบโตด้านจิตวิญญาณ และการมีความสัมพันธ์ที่ข้ามพ้นความเป็นบุคคล(Transpersonal) ย่อมสำคัญมาก ซึ่งความสัมพันธ์ระหว่างบุคคลก็ช่วยเพิ่มทักษะที่ข้ามพ้นความเป็นบุคคลได้เช่นกัน

สรุป มันไม่ผิดอะไรเลย หากคุณจะหาความเพลิดเพลินและมีความสุขที่ได้อยู่ตามลำพังอย่างสันโดษ แต่การมีปฏิสัมพันธ์ทางสังคมก็สามารถยกระดับชีวิตและให้ประโยชน์ที่มีคุณค่าได้เช่นกัน คุณเลือกได้ตามความเหมาะสม ความพึงพอใจ และเป้าหมายของตัวคุณ

…………………………………………..