อิคิไก ในการเรียนรู้

You’re on your own, and you know what you know. And you’re the one who’ll decide where to go… Dr.Seuss เธอเป็นเจ้าของชีวิตตัวเอง เธอรู้ว่าเธอรู้อะไร และเธอเป็นผู้เดียวที่จะตัดสินใจว่าจะไปที่ไหน…ดร.ซูสส์

.

ปัจจุบันนี้มักจะมีคำถามในกลุ่มผู้ปกครองว่า เราจะรู้ได้อย่างไรว่า ลูกของเราน่าจะเป็นอะไร เขาควรจะทำอาชีพอะไร เขาถนัดอะไร เขาควรจะเรียนอะไร ทั้งนี้ก็เพื่อจะนำไปสู่เป้าหมายคือ ความมั่นคงในชีวิต

หลายคนถามคำถามเหล่านี้กับผู้เชี่ยวชาญ ส่งลูกไปทำแบบสอบถามในสถาบันแนะแนวเพื่อเตรียมความพร้อมให้ลูก — แต่จริงๆ แล้ว คำตอบไม่ได้อยู่ในสถาบันเหล่านั้น คำตอบจะไม่ได้อยู่ที่คนอื่น แต่อยู่ในชีวิตประจำวันที่เจ้าตัวควรจะได้สำรวจ และเรียนรู้ด้วยตัวเอง

พวกเราอาจจะลองสังเกตเด็ก ชวนลูก หลาน หรือลูกศิษย์ของเรา คุย หรือสังเกตความเป็นตัวเขาผ่านประเด็นเหล่านี้

.

• ความชอบ (บางคนอาจจะใช้คำศัพท์ว่า passion) – ชวนเด็กสำรวจ ชวนเด็กๆ สังเกตตัวเองว่า เมื่อเขามีเวลาว่าง หรือเวลาส่วนตัว เขาชอบทำอะไร เขาอยู่กับอะไร เขาใช้เวลาไปกับอะไร มันอาจจะไม่ได้มีสาระประโยชน์ (ในมุมมองของผู้ใหญ่) หรือไม่ใช่เรื่องที่เขาเก่ง แต่เขาชอบที่จะทำ เด็กบางคนง่วนอยู่กับการวาดรูป อยู่กับเรื่องนี้ได้นานๆ บางคนชอบอยู่กับงานที่ใช้มือ บางคนชอบขลุกอยู่กับหนังสือ บางคนชอบกีฬา บางคนชอบนั่งเหม่อ ฯลฯ อย่าลืมว่า มาริเอะ คนโดะ เจ้าของหนังสือ “ชีวิตดีขึ้นทุกด้านด้วยการจัดบ้านเพียงครั้งเดียว” มีนิสัยชอบเก็บบ้านมาตั้งแต่เด็กๆ ดร.ซูสส์ นักเขียนหนังสือสำหรับเด็กก็เป็นคนที่ชอบวาดรูปสัตว์มาตั้งแต่เล็กจนโต แม้ว่ารูปสัตว์ที่เขาวาดจะดูบ๊องๆ บ้าบอ แต่พ่อแม่ก็ปล่อยให้เขาทำเพราะเขาชอบ ในสมุดเลกเชอร์ของดร.ซูสส์ สมัยมหาวิทยาลัยมีภาพวาดมากกว่าตัวหนังสือ และสุดท้ายการ์ตูนสไตล์นั้นได้กลายเป็นการ์ตูนขวัญใจของเด็กทั่วโลก — การอนุญาตให้เด็กๆ มีเวลาว่าง “ปลอดตาราง” ได้ทำในสิ่งที่เขาชอบ เป็นบันไดแรกของการเรียนรู้ตัวเองที่สำคัญมาก

.

• ความถนัด (ทักษะ – skill) อะไรคือสิ่งที่ทำได้ดี ทำได้ง่ายๆ เรียนรู้ได้เร็ว บางครั้งมันอาจจะเป็นสิ่งที่ติดตัวมา หรือบางครั้งเกิดจากการฝึกฝน ซึ่งเป็นผลมาจากความชอบก็ได้ บางคนใช้มือเก่ง ปั้นเก่ง บางคนใช้สีได้ดี บางคนคิดเก่ง บางคนช่างสังเกตสังกา ฯลฯ

.

ความถนัดกับความชอบจะเกื้อกูล หนุนเสริมกัน เมื่อได้ทำสิ่งที่ชอบบ่อยๆ ก็มักจะทำได้ดีขึ้นเรื่อยๆ และบางครั้งหากได้ทำสิ่งที่ตัวเองถนัดบ่อยๆ ก็จะชอบและสนุกไปเอง

.

ในศาสตร์อิคิไก (ฉบับตะวันตก) พูดถึงอีก 2 องค์ประกอบ คือ

.

• รายได้ เด็กๆ (และพวกเรา) หลายคนกังวลเรื่องรายได้ บางคนตั้งเป้าหมายว่าจะต้องมีเงินล้านก่อนอายุสามสิบปี — ถ้ามีเวลาก็น่าจะได้ลองชวนคุยทบทวนกันว่า เราอยากรวยเพื่ออะไร เราจะนำเงินเยอะๆ ไปทำอะไรบ้าง ความร่ำรวยและชื่อเสียงจะมาพร้อมกับความเครียด เขาคิดว่าความสามารถในการรับความเครียดมีมาก-น้อยแค่ไหน เขาดูแลความเครียดที่จะมาพร้อมเงินทองอย่างไร คนรวยและมีชื่อเสียงจำนวนมากไม่มีความสุข คนที่มีความสุขมากๆ หลายคนก็ไม่ใช่คนร่ำรวย คนที่ “พอ” ได้ไว แบ่งได้มาก คือเคล็ดลับความสุข ชีวิตดีที่พอประมาณของเราเป็นแบบไหน

.

• สิ่งที่จะมอบไว้ให้โลก สิ่งที่โลกต้องการจากเรา เด็กๆ วัยรุ่นและคนหนุ่มสาวล้วนมีความคิดฝันถึงอนาคต โลกที่เขาอยากอยู่ในวันข้างหน้า พ่อแม่ ครูอาจารย์ น่าจะชวนคุยและรับฟังพวกเขาอย่างตั้งใจว่า เขาอยากให้โลกเป็นอย่างไร และเขาอยากจะมอบทักษะหรือสิ่งใดให้โลก เพื่อนมนุษย์ หรือสรรพสัตว์ เขาอยากให้ผู้ใหญ่สนับสนุนเขาอย่างไร เด็กบางคนอยากจะสร้างหุ่นยนต์เพื่อพิทักษ์โลก เด็กบางคนอยากสร้าง AI เพื่อให้เป็นเพื่อนคนแก่ ฯลฯ ถ้าเขาเล่า ขอให้พวกเราฟัง แล้วถามว่า เขาต้องการการสนับสนุนอย่างไร เขาอยากให้ผู้ใหญ่ช่วยเขาอย่างไร — และสิ่งหนึ่งที่ผู้ใหญ่จะบอกกับเขาได้คือ เขาไม่ต้องรอจนโตเป็นผู้ใหญ่จึงจะมอบของขวัญให้แก่โลก เขามอบให้ได้เลยในวันนี้ ด้วยรอยยิ้ม ด้วยน้ำใจไมตรีเล็กๆ น้อย สิ่งเหล่านี้มีค่ามากและโลกต้องการ

.

ในมุมมองของผู้เขียน การชวนเด็กๆ สังเกต 2 ประเด็นแรก สำคัญกว่า 2 ประเด็นหลัง เพราะสองประเด็นแรกเป็นเรื่องเกี่ยวกับ ธรรมชาติความเป็นตัวเขา ถ้าคุ้นเคยต่อสองประเด็นแรก ก็ไม่ต้องห่วงสองประเด็นหลัง แต่อย่างไรก็ตามการให้เวลาเพื่อเปิดพื้นที่รับฟังเป็นพื้นฐานของความสัมพันธ์อันเหนียวแน่น การให้อิสระ ให้เด็กๆ มีเวลาว่าง (free time) ได้ทำในสิ่งที่เขาชอบและสนใจ นับเป็นของขวัญอันยิ่งใหญ่สำหรับเด็กทุกคน

You’re on your own, and you know what you know. And you’re the one who’ll decide where to go…Dr.Seuss
เธอเป็นเจ้าของชีวิตตัวเอง เธอรู้ว่าเธอรู้อะไร และเธอเป็นผู้เดียวที่จะตัดสินใจว่าจะไปที่ไหน…ดร.ซูสส์

……………………………………………………………………….