จิตเปิดกว้างขณะจัดดอกไม้

‘เราจัดดอกไม้ หรือดอกไม้จัดเรา’ ใครหลายคนอาจเคยจัดดอกไม้กันมาบ้าง และสิ่งที่ต้องการจากการจัดดอกไม้คงหนีไม่พ้นได้แจกันดอกไม้ที่สวยงามถูกใจทั้งผู้จัดและผู้พบเห็น แต่มีอยู่ท่านหนึ่งที่บอก ‘ยิ่งจัดความสวยยิ่งไม่มี ยิ่งจัดรูปแบบก็ไม่สำคัญ’

คุณซีน ชัชญจัญจ์ ขำสุวรรณ์ นักออกแบบกราฟิก (Graphic Designer) ตกหลุมพรางท่านอาจารย์วรภัทร์ ภู่เจริญให้มาเป็นผู้สอนจัดดอกไม้โพชฌงค์แบบไม่ทันตั้งตัว ความรู้ที่ได้ร่ำเรียนมาจากอาจารย์วรภัทร์ ถึงคราวที่ต้องส่งต่อในคลาสเรียน SENSE ZEN ของอาจารย์ ณ สวนธรรมศรีปทุม

ก็ตกใจนะ อยู่ดีๆ อาจารย์มาบอกให้สอน แต่เรารับปากเพราะเราเรียนรู้มาจากอาจารย์แล้ว ส่วนรูปแบบการจัดดอกไม้โพชฌงค์ก็จะมีว่า กิ่งไหนชื่ออะไร ต้องปักตรงไหน แต่สุดท้ายรูปแบบไม่สำคัญเท่าข้างในใจเราตอนจัด ว่าใจโล่ง ใจโปร่งไหม

สติ ธัมมวิจยะ วิริยะ ปีติ ปัสสัทธิ สมาธิ และอุเบกขา เหล่านี้คือลำดับขั้นของโพชฌงค์ 7 ซึ่งเป็นองค์ธรรมแห่งการตรัสรู้ แล้วการจัดดอกไม้กับโพชฌงค์ 7 เกี่ยวข้องกันอย่างไร

การจัดดอกไม้โพชฌงค์ ก็คือการดูจิต ดูใจของเราขณะจัดดอกไม้ ซึ่งเริ่มจากสติแล้วก็ไล่เรียงไปตามลำดับขั้นของโพชฌงค์ 7 ความจริงเราไม่ได้จัดดอกไม้หรอก แต่ดอกไม้ต่างหากที่จัดใจเรา

 

แล้วดอกไม้จัดใจเราด้วยวิธีไหน

อาจารย์มักพูดเสมอว่าการจัดดอกไม้แต่ละครั้งคือการทำทานออกไป ละออกไป ซึ่งก็คือการทำทานกิเลส ละกิเลสออกไป มีกิเลสอะไรบ้าง ก็เช่นการชอบตัดสิน สวย ไม่สวย กังวลกับการทำให้ถูกหลักการ แต่ลืมไปว่าใจมันไม่ปกติ ซึ่งความจริงแล้วไม่มีอะไรสวย ไม่มีอะไรดี มีแต่ ใจ ที่สำคัญ

คุณซีนชวนให้เราคิดตามต่อว่า

ลองสังเกตเวลาเราจัดดอกไม้เราจะเห็นความคิดต่างๆ ที่เข้ามามากมาย เช่น สวย ไม่สวย ดอกนั้นดี ดอกนี้ไม่ใช่ เวลาเราเห็นแล้วเราจัดการกับความคิดเหล่านี้ยังไง เราจะต้องไม่สติแตกไปกับหลักการ ความคิดเข้ามาก็ช่างมัน ไม่ต้องไปจับมัน แต่ถ้าเราหงุดหงิด ใจไม่สบายใจแล้ว มันก็ไม่ใช่

 

หมายความว่าในการจัดดอกไม้เราไม่จำเป็นต้องหาดอกที่สวยและดีที่สุดหรือ

ดอกไม้ ใบไม้เขามีธรรมชาติและความสวยงามของเขา บางดอกอาจไม่สวยในสายตาเราแต่มันสวยในแบบของเขา ใจเราไปตัดสินว่าดอกนี้สวย ไม่สวย เราไม่ได้จัดเพื่อความสวยงาม แต่เราดูที่ใจของเราเวลาจัด

 

อยากให้พูดถึงความสุขในการจัดดอกไม้โพชฌงค์

มันไม่เรียกว่าความสุขนะ มันเรียกว่าความสงบ สงบจากความคิด และทำให้รู้จักธรรมชาติ ธรรมชาติมีอะไรบ้าง ก็เช่นธรรมชาติของลมหายใจ ธรรมชาติของดอกไม้ที่แตกต่าง รูปทรงที่ไม่เหมือนกัน มันคือการยอมรับในธรรมชาติ เราจึงเกิดความสงบข้างใน เพราะการจัดดอกไม้มันก็คือวิธีการหนึ่งที่ไว้ใช้ดูจิต ดูใจของเรา

 

ถ้าหากมีคนสนใจอยากจัดดอกไม้โพชฌงค์คุณซีนจะแนะนำว่าอย่างไร

ต้องทำความเข้าใจก่อนว่ามาเรียนเพื่ออะไร เราไม่ได้จัดเพื่อความสวยงาม การจัดดอกไม้มันเป็นเครื่องมือหนึ่งในการจัดการตัวเอง ละความคิดต่างๆ มาอยู่กับกาย หายใจโล่งไหม สบายไหม แต่พื้นฐานหรือหลักการเราก็ต้องแน่น สุดท้ายแล้วจัดก็ได้ ไม่จัดก็ได้

การจัดดอกไม้โพชฌงค์จึงไม่ได้มุ่งที่ความสวยงามของดอกไม้ แจกัน หรืออุปกรณ์ต่างๆ แต่การจัดดอกไม้โพชฌงค์คือวิธีการหนึ่งที่ทำให้เกิดการเรียนรู้ถึงความแตกต่างของธรรมชาติของคน สอนให้รู้จักยอมรับและเรียนรู้ธรรมชาติ คุณซีนกล่าวทิ้งท้ายว่าการจัดดอกไม้โพชฌงค์นอกจากสอนให้เข้าใจธรรมชาติของสิ่งต่างๆ แล้ว ยังสอนให้ ‘ยอมรับ’ สิ่งต่างๆ ด้วย ยอมรับในที่นี้ก็คือการยอมรับถึงข้อเสีย ความแตกต่างทั้งของธรรมชาติ และของตัวเราเอง เมื่อเรายอมรับ ใจเราก็จะสามารถพัฒนาไปได้อีก เปรียบเหมือนดอกไม้ ต้นไม้ ที่ต้องดิ้นรนเพื่อหันหน้าเข้าหาแสงแดด แม้จะถูกอะไรบดบังก็ยังคงพยายามเบี่ยงลำต้นหันหน้าเข้าหาแสง เหมือนคนเราถ้าเรายอมรับเป็น เราก็จะค่อยๆ หันจากอีกด้านไปสู่อีกด้านที่สว่างได้ไม่วันใดก็วันหนึ่ง

หากใครสนใจอยากลองจัดดอกไม้โพชฌงค์ดูบ้าง สามารถติดตามข่าวสารได้ทาง Facebook ชื่อกลุ่ม Siam Zen Flower Arrangement และ Sense Zen ซึ่งนอกจากเรื่องราวของการจัดดอกไม้ที่เปิดพื้นที่ให้ได้แลกเปลี่ยนเรียนรู้แล้ว ยังมีคอร์ส Art Of ZEN ที่ผสานเรื่องราวการฝึกสติผ่านกิจกรรมต่างๆ เช่น วาดรูปสีน้ำ ยิงธนู และจัดดอกไม้โพชฌงค์ ให้สำหรับผู้ที่สนใจทุกท่าน แล้วมาค้นหาคำตอบด้วยตัวท่านเอง ว่าทำไมดอกไม้ ‘ยิ่งจัดความสวยยิ่งไม่มี ยิ่งจัดรูปแบบก็ไม่สำคัญ’ เพราะใจนั้นสำคัญเหนือสิ่งอื่นใด