Body Scan คือ การเยียวยาร่างกายและจิตใจ ด้วยการผ่อนคลายกล้ามเนื้อส่วนต่างๆ โดยการส่งจิตไปยังร่างกายเพื่อผ่อนคลายความกังวลกลัวหรือความเครียดจากสารพัดสาเหตุ ครั้นได้คลี่คลายทั้งกายและใจเท่ากับการได้พักผ่อนในระดับลึก จิตใจก็จะสงบสบาย ความทุกข์ความปวดสารพันก็จะบรรเทาเบาบางลง

คุณหมอโรจน์ (นพ.โรจนศักดิ์ ทองคำเจริญ จากโรงพยาบาลแม่สอด จ.ตาก) ได้เล่าว่า

เคยดูแลผู้ป่วยมะเร็งต่อมน้ำเหลืองระยะสุดท้ายซึ่งเผชิญความเจ็บปวดทรมานอย่างแสนสาหัส แม้ได้รับมอร์ฟีนระงับปวดในปริมาณที่สูงมากแล้ว แต่ความเจ็บปวดดูเหมือนจะไม่ทุเลาลง เลยชวนให้ลองทำ Body Scan ดู เมื่อทำได้ ๒-๓ ครั้ง คนไข้จะรู้สึกสงบ สบาย หายกระสับกระส่าย สามารถลดปริมาณการใช้ยาแก้ปวดลงมาก และนอนหลับได้ทั้งคืน

การผ่อนคลายสบายทั้งกายและใจนอกจากช่วยเยียวยาด้านสุขภาพอย่างน่าอัศจรรย์แล้ว ยังช่วยเพิ่มประสิทธิภาพแห่งการเรียนรู้การคิดใคร่ครวญได้เป็นอย่างดี เนื่องจาก Body Scan ช่วยให้คลื่นสมองที่เคยมีความถี่สูงๆก็จะลดต่ำลง ยังผลให้จิตใจสงบสุขุมลุ่มลึกยิ่งขึ้น สติปัญญาจะแววไวกระฉับกระเฉงยิ่งขึ้น

How…?

การทำ Body Scan สามารถทำให้ตัวเอง ให้ผู้ป่วยที่เราดูแล ญาติพี่น้อง หรือเพื่อนฝูงก็ได้ทั้งนั้น

เราทำ Body Scan ได้หลายแบบ ทั้งแบบยืนแบบนั่ง แบบนอน หรือ แบบ บางส่วนของร่างกายก็ได้ เช่น เฉพาะใบหน้า มือทั้งสองข้าง หรือ เฉพาะฝ่าเท้า ฯลฯ

เราอาจใช้เวลาทำ Body Scan ในช่วงเช้า(หลังตื่นนอน) หรือ ช่วงค่ำ(ก่อนเข้านอน) เพียงครั้งละราว 15 นาที ในช่วงเวลาผ่อนคลาย เช่น ตอนเช้าหลังตื่นนอน หรือตอนค่ำก่อนเข้านอน

1. อาจเริ่มด้วยการเปิดเพลงบรรเลงฟังสบายๆคลอเบาๆ ลงนอนในท่าที่สบาย(นอนหงายอย่างผ่อนคลาย) ปิดเปลือกตาลง แล้วหายใจเข้าออกยาวๆ สี่ถึงห้าครั้งเพื่อจับความรู้สึกที่ปลายจมูกที่ปรากฏชัด แล้วจดจ่อเพื่อรับรู้ความรู้สึกที่ปลายจมูกอย่างต่อเนื่อง   ปลายเท้าแยกจากกันเล็กน้อย วางแขนไว้ข้างลำตัวอย่างสบายๆ หงายฝ่ามือขึ้น หลับตาลงเบาๆ
2. เข้าสู่จินตนาการ พูดกับตนเอง (พูดบอกผู้ฝึก) ด้วยน้ำเสียงนุ่มนวลเปี่ยมเมตตา เนิบช้า บอกให้ร่างกายให้ผ่อนคลายร่างกายไปทีละส่วน (เพื่อปรับคลื่นสมองให้ช้าลงและเข้าสู่ภาวะผ่อนคลาย)
   เช่นพูดว่า

บัดนี้ลมหายใจกำลังเข้าอย่างช้าๆ และออกอย่างช้าๆ เพื่อรู้สึกถึงร่างกายที่กำลังนอนอย่างผ่อนคลาย ปล่อยวางความเครียด ความกังวลทุกอย่าง สมาธิอยู่ที่ลมหายใจเข้าและออก ขณะนี้รู้สึกเบา สบาย… หายใจเข้า ส่งความรักและปรารถนาดีไปให้… หายใจออก ส่งรอยยิ้ม ความรู้สึกซาบซึ้งใจ และคำขอบคุณไปให้เท้าทั้งสองที่ยืนหยัดเพื่อเราเสมอ…ฯลฯ

3. พูดนำให้ระลึกรู้ และผ่อนคลายอวัยวะทุกส่วน โดยอาจเริ่มจากปลายเท้า ขึ้นมาที่ขาทั้งสองข้าง สะโพก ลำตัว แผ่นหลัง บ่าทั้งสองข้าง แขน ฝ่ามือ ต้นคอ ขึ้นไปที่ศีรษะ เริ่มจากคาง ริมฝีปาก แก้ม เบ้าตา หว่างคิ้ว หน้าผาก จนทั่วทั้งใบหน้า (หรืออาจไปถึงกลางกระหม่อมด้วย แล้วแต่เราจะกำหนดการระลึกรู้อวัยวะส่วนต่างๆ อย่างละเอียดแค่ไหน) ให้รู้สึกว่าร่างกายทุกส่วนผ่อนคลาย เบา สบาย
   หากในขณะนั้นมีส่วนใดส่วนหนึ่งในร่างกายป่วยหรือเจ็บปวดอยู่ ให้ใช้เวลาระลึกรู้ถึงส่วนนั้น แล้วส่งความรักไป
   หายใจเข้า… ให้ส่วนนี้ได้พัก หายใจออก… ยิ้มให้ด้วยความรักความปรารถนาดีอย่างจริงใจ ระลึกรู้ว่ายังมีส่วนอื่นๆ ของร่างกายที่แข็งแรงสมบูรณ์อยู่ ซึ่งพร้อมจะส่งพลังมายังส่วนที่อ่อนแอหรือเจ็บป่วย ให้รู้สึกว่ามีพลังความรักความเกื้อหนุนจากส่วนอื่นๆ ของร่างกาย (และจากผู้คนที่แวดล้อม) แผ่ซ่านเข้ามาช่วยบรรเทาและเยียวยาบริเวณที่อ่อนแอนี้
   หายใจเข้า… เชื่อมั่นในความสามารถที่จะเยียวยาของตนเอง หายใจออก… ปล่อยความวิตกกังวล หรือความกลัวที่อาจเกาะกุมอยู่ในตัวออกไป หายใจเข้า-ออก… ยิ้มให้แก่ร่างกายส่วนที่ไม่สบาย ด้วยความรักความเชื่อมั่น

4. อาจพูดนำจินตนาการให้นึกถึงธรรมชาติที่งดงาม เช่น ทุ่งหญ้าเขียวขจี ฟ้าใส สายน้ำกว้างใหญ่ ฯลฯ ที่จะช่วยให้ใจสงบ เพื่อน้อมนำให้รับพลังชีวิตจากธรรมชาติมาเยียวยาตัวเราก็ได้

ข้างต้นเป็นเพียงตัวอย่างของการผ่อนคลายกายใจด้วยจินตนาการ ซึ่งผู้ฝึกสามารถใช้วิธีอื่นๆที่ตนเองชอบหรือถนัดกว่าก็ย่อมได้ ขอเพียงแผ่ความรักความเมตตาให้แก่กายและใจอย่างสม่ำเสมออย่างเป็นกิจวัตร ชีวิตก็จะเกิดสมดุล เบากายเบาใจมีพลัง และเปี่ยมประสิทธิภาพ

Where …?

• เครือข่ายพุทธิกาเพื่อพระพุทธศาสนาและสังคม
  45/4 ซ.อรุณอมรินทร์ 39 (เหล่าลดา) ถ.อรุณอมรินทร์ แขวงอรุณอมรินทร์ เขตบางกอกน้อย กรุงเทพฯ 10700
  โทรศัพท์ : 02-882-4387, 02-886-0863, 02-882-4952, 098-9063488
  fax : 02-882-5043
  line : 0989063488
  email : b_netmail@yahoo.com /budnet2500@gmail.com

• โรงเรียนลำปลายมาศพัฒนา
  162 ม.13 ต.โคกกลาง อ.ลำปลายมาศ จ.บุรีรัมย์ 31130
  โทรศัพท์ : 04-411-0142
  fax : 04-411-0143
  ติดต่อ อบรม/ศึกษาดูงาน
  ครูฟ้า โทรศัพท์ : 080-474-8288, line : lpmpschool

แหล่งข้อมูล

• ผ่อนพักกาย ผ่อนคลายใจให้สุขสงบ ด้วย Body Scan
  จดหมายข่าวอาทิตย์อัสดง ปีที่ 1 ฉบับที่ 2 ประจำเดือน กรกฎาคม – กันยายน 2552
  คอลัมน์ : ในทางเลือก ผู้เขียน : เทียนสี
• จิตศึกษา | พัฒนาปัญญาภายใน  
  โรงเรียนนอกกะลา © 2016 Lamplaimat Pattana School
• ครูนอกกะลา ร่วมนำเสนอ เพื่อการพัฒนาการศึกษา พัฒนาการเรียนรู้ และผู้เรียน
• โครงงานจิตศึกษา