ความสุขจากงานจิตอาสา

การทำเพื่อผู้อื่นมีอยู่ในยีนของเราทุกคน

การสละเวลาและกำลังกายเพื่อผู้อื่น ทำให้เกิดผลลัพธ์อันมหัศจรรย์แก่ตัวผู้ให้

เป็นผลสำรวจของ UnitedHealth Group ของสหรัฐฯ เมื่อกลางปี 2556 ซึ่งพบว่า การทำงานอาสาสมัคร โดยเฉพาะเมื่อได้ทำงานที่ชื่นชอบ นอกจากจะสร้างสังคมให้น่าอยู่แล้ว ตัวอาสาสมัครเองยังมีความสุขกับการใช้ชีวิตมากขึ้น และมีสุขภาพดีตามไปด้วย

ความสุขจากการทำงานจิตอาสาเป็นความสุขที่ช่วยให้เรารู้จักตนเองมากขึ้น

สำหรับผู้ร่วมก่อตั้งธนาคารจิตอาสาอย่าง ดร.สรยุทธ รัตนพจนารถ หรือ อ.เอเชีย ยืนยันประโยชน์ข้อนี้เช่นกัน “ผมคิดว่า ความสุขจากการทำงานจิตอาสาเป็นความสุขที่ช่วยให้เรารู้จักตนเองมากขึ้น และช่วยขัดเกลาตนเอง เราคงได้ยินคำพูดว่า จิตที่คิดจะให้นั้นเบากว่าจิตที่คิดจะเอา เมื่อเราอยากจะให้ อยากจะแบ่งปัน มันมีความสุข ถ้าคิดจะไปเอามันจะหงุดหงิด จิตมันจะหนักๆ ตันๆ ครับ … การทำอะไรเพื่อผู้อื่นนำมาซึ่งความสุข ร่างกายจะหลั่งสารเอ็นโดรฟินเมื่อเราลงมืออาสาช่วยเหลือผู้อื่น ผมเชื่อว่าคนจะไปทำงานอาสา ถ้าเขาเห็นโอกาส และพบงานที่ชอบ”

อ.เอเชีย ซึ่งทำงานเกี่ยวข้องกับงานพัฒนาในมิติต่างๆ มาเป็นเวลานาน บอกด้วยว่า

“ความปรารถนาที่อยากทำอะไรเพื่อผู้อื่น มีอยู่ในทุกคนและอยู่ในยีนเรา มันเป็นงานวิจัยเลย แต่ก่อนเรามักจะเข้าใจทฤษฎีวิวัฒนาการของดาร์วินอย่างผิดๆ โดยเชื่อว่า คนที่อยู่รอดในสังคมคือ คนที่แข็งแรงที่สุด คนที่อ่อนแอจะไม่รอด โลกนี้เป็นโลกแห่งการต่อสู้แก่งแย่งกัน แต่ระยะหลังมีงานวิจัยเยอะแยะไปหมดที่พบว่าสิ่งมีชีวิตต่างมีเรื่อง Cooperation (การทำงานร่วมกัน) Collaboration (การร่วมมือกัน) และ Kin Relationships (ความสัมพันธ์ทางเครือญาติ) ซึ่งทุกๆ ชีวิตได้รับประโยชน์และคุณค่าจากการช่วยเหลือกัน นักวิทยาศาสตร์ และนักชีววิทยา เริ่มเข้าถึงชุดความรู้ที่ว่า เป้าหมายของชีวิตไม่ใช่แค่เพื่อแข่งขันและชนะตัวอื่นทั้งหมด แต่เพื่อที่จะอยู่ร่วมกัน มนุษย์เริ่มจะเข้าใจแนวความคิดนี้มากขึ้นว่า สิ่งนี้มันอยู่ในยีนของมนุษย์อยู่แล้ว เพราะฉะนั้น จิตสำนึกเพื่อผู้อื่นมีอยู่ในทุกคน”

“การทำกิจกรรมอาสายังเป็นพื้นที่ให้เราได้ไปตามความฝันและความปรารถนาของเรา ไปตามความสุขของเรา เช่น บางคนรู้สึกชอบแมว มีความสุขที่ได้ไปช่วยแมวจรจัดและทำหมันให้เขา บางคนชอบเลี้ยงไอศกรีมเด็ก บางคนชอบคนแก่ ได้ดูแลคนแก่แล้วมีความสุข บางคนชอบธรรมชาติ ไปอยู่กับธรรมชาติและทำให้ธรรมชาติมันงดงามขึ้นแล้วเขามีความสุข มันเป็นพื้นที่ที่เราสร้างให้ตัวเอง ด้วยการเลือกไปทำอะไรบางอย่างให้คนอื่น ให้สิ่งอื่น ให้อะไรที่เราทำแล้วมีคุณค่า มันเกิดผลตอนนั้นเลย พอเราทำอะไรที่มีคุณค่าสำหรับเรา มันจะเปิดศักยภาพการเรียนรู้ของเรา ทำให้เราสามารถเปลี่ยนแปลงตนเองได้มากกว่าปรกติ”

ความพิเศษอีกอย่างหนึ่งของงานจิตอาสา คือเป็นพื้นที่ให้เรามีโอกาสได้เข้าถึงความจริงในแง่ที่ว่า มนุษย์เป็นส่วนหนึ่งของธรรมชาติที่ยิ่งใหญ่ เรามักคิดว่าโลกหมุนรอบตัวเรา แล้วเราก็แสวงหาอะไรเข้าตัวเอง แต่ถ้าได้ทำงานจิตอาสา จะทำให้เราเห็นคุณค่าที่อยู่รอบๆ

งานอาสา รางวัลและงานในฝัน

งานจิตอาสาเป็นหนึ่งในงานในฝันของ อ.เอเชีย และเหตุผลที่มาทำงานจิตอาสาเพราะเป็นโอกาสสร้างการเรียนรู้ให้คนอื่น “งานจิตอาสาเป็นการเรียนรู้ตลอดชีวิต และเป็นการเรียนรู้ต่อเนื่อง เป็นงานแสนพิเศษที่แม้ไม่มีใครออกคำสั่ง แต่เราก็ยอมขับรถไปเอง ใช้เวลาวันหยุดของเรา ตื่นแต่เช้า บางทีต้องออกตังค์เองด้วย ข้าวก็ไม่มีเลี้ยง แต่เรารู้สึกว่า มันมีคุณค่า มีความหมายสำหรับเรา และสำหรับโลก บางคนเป็นเจ้านาย เป็น CEO เป็น CFO ของบริษัท เงินเดือนเป็นแสน แต่ไปอยู่ในพื้นที่ที่ยอมให้คนอื่นใช้งานได้ เป็นเพราะว่าเขาให้คุณค่ากับสิ่งนี้ และมันเปิดศักยภาพคน ได้เรียนรู้วิธีสื่อสารกัน ใส่ใจกับความต้องการ และความเป็นไปของโลก จึงเปิดโอกาสให้คนเรียนรู้ได้”

งานจิตอาสามันเปิดศักยภาพคน ได้เรียนรู้วิธีสื่อสารกัน ใส่ใจกับความต้องการ และความเป็นไปของโลก จึงเปิดโอกาสให้คนเรียนรู้ได้

ผู้หลงใหลในงานจิตอาสาท่านนี้ เชิญชวนทุกคนลองให้รางวัลกับชีวิตด้วยงานจิตอาสา “เราให้โอกาส ให้รางวัลกับชีวิตมาเยอะและหลายรูปแบบ อาจเป็นนาฬิกาเรือนใหม่ เที่ยวต่างประเทศ ทานบุฟเฟต์ หรือนอนเอื่อยเฉื่อยแปดชั่วโมง ลองให้รางวัลกับชีวิตแบบใหม่ ให้โอกาสที่เราจะได้ประสบพบเจอสิ่งที่จะนำมาซึ่งความสุขอีกแบบหนึ่งของชีวิต มันเป็นรางวัลจริงๆ นะ เราอาจไม่เคยรับรู้หรือให้โอกาสตัวเอง”

งานอาสาเป็นอีกช่องทางการเข้าถึงความสุขง่ายๆ ที่ อ.เอเชียมองว่าคนส่วนใหญ่ไม่ทราบ “ถ้าเขารู้ว่ามันมีช่องทางเข้าถึงความสุขที่ง่ายและไม่ต้องใช้เงินใช้ทอง เขาจะไปหามัน มีงานอาสาที่มหัศจรรย์มาก เช่น งานนวดเด็กในสถานสงเคราะห์ มนุษย์เป็นสิ่งมีชีวิตที่ต้องการสัมผัส ถ้ามีเด็กที่โตมาแล้วไม่ได้รับการสัมผัสเพียงพอ เขาจะก้าวร้าว ในสถานสงเคราะห์ห้องหนึ่งๆ มีเด็กเยอะแยะ แต่มีพี่เลี้ยงเพียงสองสามคน จึงเกิดงานอาสาพาไปนวดเด็ก ให้เด็กรู้สึกว่ามีคนอย่างน้อยหนึ่งคนที่รักเขาและให้ความเอาใจใส่ดูแล พาเขามานวด ออกกำลังกาย และสัมผัส เพียงเท่านี้เอง น้องก็ได้รับความรัก ความอ่อนโยน เจ้าหน้าที่พี่เลี้ยงก็ผ่อนคลาย ส่วนอาสาเองก็ได้ทั้งปิติและได้เปลี่ยนมุมมองต่อชีวิตไปมากมาย หรืองานขัดเหรียญ งานออกแบบแผ่นพับ งานอาสาพาหมาไปต่างประเทศ งานแปล ขับรถไปรับของบริจาคให้ผู้สูงอายุ ฯลฯ ผมคิดว่ามีงานครีเอทีพน่ารักๆ เต็มไปหมด แต่คนมักไม่รู้ว่ามีงานอาสาที่ตรงกับความฝันความต้องการของเขา ผมเชื่อเลยว่า ถ้าคนรู้ว่า การได้ การมี การเป็น ไม่ได้นำพาความสุขที่แท้จริง และถ้าเขารู้ว่ามันมีช่องทางอาสาที่น่าสนใจ เซ็กซี่ๆ เขาจะมาทำ”

อยากทำงานอาสา … เริ่มอย่างไรดี

เมื่อเห็นความน่ารักและเป็นประโยชน์ของงานอาสา อ.เอเชียแนะนำสำหรับผู้สนใจเข้าสู่วงการว่า

# ออกไปทำเลย เพราะโอกาสทำงานอาสามีตลอดเวลา เพียงหูไว ตาไว สอดส่องหางานอาสาที่เราชอบ

# มาที่ธนาคารจิตอาสา ที่นี่เป็นแหล่งแนะนำงานอาสาที่เข้ากับความสนใจที่หลากหลายของทุกคน

# ถ้าไม่มีโอกาสไปทำงานจิตอาสาในองค์กร ไปทำที่บ้านหรือที่ทำงานก็ได้ เป็นจิตอาสาในชีวิตประจำวัน เช่น เข้าห้องน้ำที่ไหนก็ตามเมื่อเห็นว่าสกปรกก็ช่วยเช็ด หรือซื้อขนมไปเผื่อคนอื่นโดยไม่ต้องบอกว่าเราเป็นคนให้ จิตอาสาง่ายๆ เช่นนี้ ทำแล้วคนอื่นมีความสุข เราเองก็จะมีความสุข

ส่วนคนที่ทำงานอาสาแล้วมีสุขบ้าง ทุกข์บ้าง ทำไป บ่นไป อ.เอเชียมองเห็นช่องทางที่จะทำให้งานจิตอาสามีคุณภาพ เกิดการเรียนรู้ และไม่มีทุกข์ “หนึ่งคือ การเห็นความเชื่อมโยง ทำให้เขารู้ว่ามันยึดโยงอะไรกับสังคมภายนอก ปลูกต้นไม้ต้นหนึ่งช่วยดูแลโลกอย่างไร มันกอบกู้โลกอย่างไร การเอาเหรียญมาขัดให้สะอาดแล้วเอามาใช้ได้มีส่วนอย่างไรในการช่วยเหลือสังคม และพอเขาเห็นตรงนี้ ผมเชื่อว่า เขาจะเห็นความเชื่อมโยงของสิ่งต่างๆ แล้วเขาจะรู้ว่าสิ่งที่เขาทำมันมีผลอย่างไร ทำให้เขาเห็นองค์รวมมากขึ้น สองคือ ทำให้เขารู้จักตนเอง และเข้าถึงความจริงตามธรรมชาติ คือไม่ใช่สักแต่ว่าทำงานให้เสร็จ แต่ให้ทำไปด้วย และรู้จักรู้ใจตัวเองไปด้วย”

ไม่เฉพาะคนทำงานจิตอาสา คนทั่วไปที่ยังติดสุขอยู่กับการบริโภคก็เช่นกัน อ.เอเชียขอชวนทุกๆ คนมาฝึกว่ายน้ำกัน “แทนที่จะนั่งบนเรือแล้วปล่อยชีวิตไปเรื่อยๆ เรากระโดดลงมาฝึกว่ายน้ำดีกว่า เมื่อเราเริ่มว่ายน้ำก็เท่ากับกำลังสร้างความเป็นไปได้ให้กับชีวิต ถึงแม้เราอยู่บนเรือแล้วมีความสุข แต่เราไม่รู้หรอกว่า เราจะพลัดตกเรือเมื่อใด จะเกิดอุบัติเหตุอะไร อาจไม่ใช่การสูญเสียชีวิต เป็นอุบัติเหตุความรัก อกหัก เสียคนรัก เจ็บป่วย บ้านไฟไหม้ ตกไปในความทุกข์เปรียบเหมือนตกน้ำ แต่ถ้าเราว่ายน้ำเป็น พอเราเจอความทุกข์ เราจะเอาตัวรอดได้ ไม่เพียงแต่เอาตัวเองรอด เรายังพาคนที่เรารักรอดได้”

การฝึกว่ายน้ำในความหมายของ อ.เอเชีย คือ “รู้จักตนเอง เข้าถึงความจริงตามธรรมชาติ” เพราะ “เมื่อใดเมื่อใดก็ตามที่เรากลับมารู้เนื้อรู้ตัว และเข้าถึงความจริง ตอนนั้นมันก็มีความสุขแล้ว”

ดร.สรยุทธ รัตนพจนารถ ลาออกจากการเป็นอาจารย์ประจำมหาวิทยาลัย เพื่อขยายขอบข่ายการทำงานเกี่ยวกับเผยแพร่ความรู้ในการดูแลความสัมพันธ์ งานจิตอาสา และการเข้าถึงความสุขที่แท้จริง ให้กับคนในวงกว้าง และเชื่อมั่นว่างานจิตอาสาคืองานที่เผยศักยภาพและสร้างการเรียนรู้ให้กับผู้คน